Niniejszy raport „Rural Voices” prezentuje obawy, nadzieje i pomysły dotyczące wizji rozwoju obszarów wiejskich ponad trzech tysięcy mieszkańców wsi z 19 różnych krajów Unii Europejskiej. W odpowiedzi na propozycję Ursuli von der Leyen (przewodnicząca Komisji Europejskiej), dotyczącej zbudowania długoterminowej wizji „dla i przez obszary wiejskie Europy” zorganizowano ponad 170 warsztatów z udziałem mieszkańców wsi.

Raport zawiera ustrukturyzowane streszczenie opinii, propozycji i wypowiedzi liderów wiejskich, stanowiących wkład do opracowania przez Komisję Europejską długoterminowej wizji obszarów wiejskich.

Dzięki połączonym wysiłkom Europejskiej Sieci na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich i Komisji Europejskiej, w grudniu 2020 roku przygotowano pakiet materiałów zatytułowany „Witamy na naszej wsi”, który miał ułatwić organizację warsztatów partycypacyjnych, celem których, było uzyskanie opinii zainteresowanych stron na temat aspektów społecznych, gospodarczych i środowiskowych danych obszarów wiejskich oraz analiza zakresu ulepszeń i polityk niezbędnych do wprowadzenia w przyszłości.

W zbieranie opinii mieszkańców i ich pomysłów zaangażowały się krajowe sieci obszarów wiejskich, centra Europe Direct, lokalne grupy działania, lokalne władze, organizacje społeczne oraz liderzy wiejscy. Oprócz warsztatów prowadzonych między innymi w małych grupach uwzględniających najbliższą okolicę, spotkań krajowych lub jednego ogólnounijnego wydarzenia, niektóre KSOW skorzystały z unikalnych rozwiązań, takich jak użycie gry wideo (Minecraft) w Finlandii, analiza ostatnich lokalnych strategii rozwoju (LEADER) w Szwecji oraz różnego rodzaju ankiety.

O warsztatach

Wśród zebranych opinii, wiele działań i zmian zalecanych w tworzeniu „wizji” miało charakter krótko- i średnioterminowy. Choć czasami zdarzały się głosy mówiące o planowaniu w dłuższej perspektywie czasowej, to jednak w praktyce największą wagę przywiązywano do problemów i wyzwań czekających na rozwiązania „tu i teraz”, formułując rozwiązania przez stosunkowo skromne dostosowywanie się do już istniejących lub proponując zmiany na poziomie etosu lub kultury. Jednocześnie oczekiwano, że praktyczne działania prowadzące do „wizji” powinny zostać zrealizowane jak najszybciej, aby — nawet jeśli będą stosunkowo niewielkie — nie pozostały jedynie obietnicą wobec bliżej nieokreślonej przyszłości. Na podstawie tego, w raporcie wyszczególnione i omówione zostały wyłaniające się z przeprowadzonych warsztatów wątki wspólne, wraz z opisem koniecznych zmian do przeprowadzenia w ich materii; wśród nich, między innymi:

• Wskazywano na potrzebę zapewnienia podstawowych usług i odpowiedniej infrastruktury służącej realizacji długoterminowej wizji obszarów wiejskich. Zwracano uwagę na lepsze planowanie wiejskich szkół, mieszkań, opieki zdrowotnej, infrastruktury produkcyjnej i cyfrowej oraz dbanie o rozwój umiejętności mieszkańców.
• Dostrzegano siłę wspólnoty i powszechność wolontariatu w działaniach na rzecz wsparcia społecznego w wiejskich społecznościach, zauważając dodatkowo, że do ich utrzymania,  uznanie oraz wsparcie są niezbędne. Wśród określonych potrzeb, zwracano uwagę między innymi na: rozwój przywództwa, ułatwiony dostęp do wiedzy, wsparcie finansowe i administracyjne oraz zapewnienie pomieszczeń dla organizacji społecznych i wolontariackich.
• Zwracano uwagę na to, że tworzenie silniejszej kultury innowacji społecznych i technologicznych stało się niezbędnym punktem w projektowaniu przyszłości wsi. Zasugerowano działania, które miałyby zapewnić dostęp do szeroko pojętej infrastruktury, rozwijania umiejętności mieszkańców oraz wspierania lokalnych innowacyjnych działań i tworzenia warunków do wymiany wiedzy i doświadczeń, poprzez rozszerzanie innowacyjnych partnerstw i usług doradczych oraz inwestowanie w nowatorskie rozwiązania dla usług i biznesu.
• Nieustannie podkreślano kluczowe znaczenie dostępnej, przystępnej cenowo i ogólnodostępnej, wysokiej jakości infrastruktury cyfrowej. Uznano to za priorytetowy warunek wstępny do rozwoju innych działań, zarówno gospodarczych, jak i społecznych oraz środowiskowych.
• Odnoszono się do zyskujących dodatkowy impuls w wyniku pandemii COVID możliwości: relokacji działalności gospodarczej, skracania łańcuchów dostaw żywności oraz atutów wynikających z pracy zdalnej.
• Wyrażano poważne obawy dotyczące zmiany klimatu, degradacji środowiska i presji praktyk rolniczych dalekich od zrównoważonego rolnictwa. Określono, że lepsze rozpoznanie wkładu usług ekosystemowych jest konieczne dla podniesienia ich jakości, atrakcyjności oraz zwiększenia podaży. Dywersyfikacja lub rozszerzenie obecnych systemów, były często wymieniane jako konieczne rozwiązania czekające obszary wiejskie, jednak aby je wprowadzić, należy kłaść większy nacisk na edukację w tym zakresie. Społeczności wiejskie, choć  dobrze przygotowane na transformację, wymagają jednak większej wiedzy i umiejętności, pozwalających na skuteczne wdrażanie rozwiązań korzystnych dla wszystkich, aby utrzymać i umocnić zasoby naturalne, unikając przy tym jego nadmiernej eksploatacji i degradacji.
• Nakreślano obawy i nadzieje dotyczące zwiększenia oddolnego udziału w podejmowaniu decyzji, wzmacniania sieci, połączeń i więzi — tak na gruncie lokalnym, jak i na osi wieś-miasto. Powszechnie wspominano także o odpowiedniej dla obszarów wiejskich polityce i regulacjach prawnych ułatwiających wdrażanie pozytywnych rozwiązań. Działania takie jak lokalne przetwórstwo, wprowadzanie odnawialnej energii i nowych modeli biznesowych – zauważono – powinny napotykać jak najmniej przeszkód aby doszło do ich urzeczywistnienia.

„Reakcję interesariuszy na to bardzo krótkie ćwiczenie najlepiej odzwierciedla jeden z głosów: „Inspirujące dyskusje i odpowiedzi na konsultacje dotyczące długoterminowej wizji pokazują, jak bardzo ludziom zależy na budowaniu bardziej zrównoważonej przyszłości i na tym, jak mocno naciskają na partnerstwa wielopodmiotowe w celu stworzenia bardziej zintegrowanego modelu wsparcia dla obszarów wiejskich w Europie. Musimy ich wspierać w tym zadaniu” (Finlandia).

Raport skrótem

Aby odzwierciedlić bogactwo i zakres poglądów wyłaniających się z warsztatów, raport — starając się unikać powtórzeń — zawiera jak najwięcej bezpośrednich wypowiedzi ich uczestników.  Dla ułatwienia czytelnikom poruszania się po raporcie, autorzy zawarli streszczenie z głównymi wnioskami ogólnymi oraz tabelę podsumowującą kluczowe przesłania tematyczne, wyniesione ze spotkań. Bloki w tabeli odpowiadają mniej więcej rozdziałom i podsekcjom raportu, umożliwiając czytelnikowi bezpośrednie przejście do tych sekcji, w których opracowano tematy:

• Infrastruktura i usługi
• Zmiana cyfrowa i technologiczna
• Podstawowe towary, żywność, energia
• Dochód, praca i miejsca pracy w szeroko pojętej gospodarce
• Włączenie społeczne i witalność
• Środowisko
• Zmiany klimatyczne

Fakt, że tak wiele osób było przygotowanych do dzielenia się swoimi pomysłami, nadziejami i marzeniami jest wystarczającym świadectwem energii i zaangażowania społeczności wiejskich w kształtowaniu nowej wizji (przedstawionej niedawno — opisanej tutaj), która w pełni uznaje wartość obszarów wiejskich dla dobrobytu całego społeczeństwa. Autorzy raportu, szczególne podziękowania kierują do krajowych sieci obszarów wiejskich wielu krajów, bez których — według nich, wiele spotkań nie mogłoby być zrealizowanych.

To sieci przekazały informacje swoim interesariuszom, dostosowały metodologię warsztatów do swoich potrzeb, zorganizowały i ułatwiły spotkania, a często także rejestrowały i syntetyzowały wyniki. Wiele zebranych wypowiedzi podkreślało uznanie dla możliwości wniesienia wkładu w proces tworzenia wizji obszarów wiejskich i wyrażało nadzieję, że w przyszłości uczestnictwo oraz pomysły płynące od obywateli będą częściej poszukiwane i wykorzystywane. Znacząca liczba osób doceniała w słowach wartość takich działań dla lokalnych społeczności i obszarów, w przekonaniu, że wyniki zebrane dzisiaj, będą przydatne dla inicjatyw prowadzonych w przyszłości.

„Potrzebujemy szerszego spojrzenia na to, co wiejskie” (Irlandia)

Pełen raport w wersji angielskiej, dostępny jest na stronie ENRD.

Zachęcamy również do zapoznania się z wkładem polskiej KSOW w wyżej opisane prace: warsztatami partycypacyjnymi opisanymi na naszej stronie.

---

Źródło: link.