Drugie domy jako możliwość podniesienia dochodów i zatrudnienia na wsi – fińskie doświadczenia i dobre praktyki

Wiele społeczności wiejskich nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie boryka się z licznymi problemami demograficznymi, społecznymi i gospodarczymi takimi jak nadmierna i selektywna emigracja do miast i za granicę, wyludnianie, starzenie się, niska zasobność finansowa ludności i niska konkurencyjność przedsiębiorstw, która przekłada się na słabość lokalnego rynku pracy i dalsze mierne perspektywy rozwoju. Jednocześnie, w ciągu ostatnich dekad, obok wsi podmiejskiej, która stała się bardzo pożądanym miejscem życia ludności miast, także wieś peryferyjna stała się atrakcyjnym miejscem spędzania wolnego czasu w formie krótkich (tradycyjni i weekendowi turyści) i długich, powtarzalnych pobytów (właściciele drugich domów). Stąd, w celu łagodzenia lub zahamowania problemów rozwojowych na wsi, ważne jest zwrócenie uwagi na potencjał i rolę jaką w tym kontekście odegrać może zjawisko drugich domów, tak aby możliwe byłyby ożywienie i wzmocnienie odporności obszarów wiejskich na działanie czynników zewnętrznych w dłuższej perspektywie.

Z uwagi na fakt, iż zjawisko drugich domów jest niezwykle rozpowszechnione w fińskim społeczeństwie, a do tego jest częścią kulturowego dziedzictwa historycznego bardziej wymierne i odczuwalne przez społeczność lokalną są wynikające z ich obsługi korzyści ekonomiczne. Generują one w sumie pokaźne wpływy nie tylko do budżetów gmin, ale i firm wiejskich, gospodarstw rolnych i domowych. Drugie domy są też w Finlandii stałym elementem krajobrazu wiejskiego, a w niektórych gminach ich przewaga liczebna nad domami miejscowej ludności jest nawet wyższa niż 100%.

W konsekwencji zjawisko to jest bardzo dobrze rozpoznane pod kątem naukowym, ale jednocześnie Finlandia dysponuje całą gamą sprawdzonych rozwiązań, dobrych praktyk i odnoszących sukces inicjatyw z zakresu przedsiębiorczości, które wykorzystują potencjał ekonomiczny tkwiący w drugich domach. Poza powszechnością zjawiska i jego dużym znaczeniem gospodarczym jest bogactwo i różnorodność praktyk, rozwiązań organizacyjnych i przykładów przedsięwzięć biznesowych stanowiących wartościowe i zasobne źródło informacji mogących mieć w dalszej perspektywie praktyczne zastosowanie w wymiarze lokalnym.

Prezentowana broszura jest katalogiem różnych działalności gospodarczych podejmowanych przez mieszkańców fińskiej wsi regionu Południowa Sawonia, których celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkańców drugich domów na rozmaite dobra i usługi w wymiarze lokalnym. Publikacja ta jest jednocześnie drugim etapem realizacji projektu pt. „Drugie domy jako możliwość podniesienia dochodów i zatrudnienia na wsi” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Przedstawione w niej przykłady inicjatyw biznesowych zgromadzone zostały przez uczestników na pierwszym etapie projektu tj. w czasie wizyty studyjnej we wspomnianym wyżej regionie w dniach 2-8 września 2018 roku.

Kondycja finansowa samorządów lokalnych a rozwój społeczno-gospodarczy obszarów wiejskich. Ujęcie przestrzenne

W publikacji został zaprezentowany sposób pomiaru kondycji finansowej gmin bazujący na dotychczasowym dorobku naukowym w zakresie analizy finansowej jednostek samorządu lokalnego oraz przy wykorzystaniu baz danych pozostających w zasobach Regionalnych Izb Obrachunkowych oraz Głównego Urzędu Statystycznego. Zaproponowany w ramach realizacji operacji algorytm pomiaru kondycji finansowej może stanowić element systemu wczesnego ostrzegania w celu eliminacji sytuacji kryzysowej czy poprawy trudnej sytuacji finansowej gmin wiejskich i miejsko wiejskich w Polsce.

Badanie to pozwala wypełnić lukę badawczą występującą w literaturze przedmiotu, która dotyczy połączenia tematyki kondycji finansowej z rozwojem społeczno-gospodarczym oraz uzupełnia współczesne badania o charakterystykę rozkładu przestrzennego poziomu kondycji finansowej wszystkich gmin wiejskich i miejsko-wiejskich w Polsce. Praca ta dostarcza również informacji i istotnej wiedzy benchmarkingowej samorządom oraz instytucjom lokalnym działającym na rzecz rozwoju obszarów wiejskich oraz poprawy jakości życia ich mieszkańców. Chociaż jednostkami podlegającymi analizie są gminy (jest to związane z brakiem możliwości potraktowania rozłącznie finansów lokalnych dla części wiejskiej gmin miejsko-wiejskich), to badane są one przez pryzmat specyfiki obszarów wiejskich.

Pomiar kondycji finansowej gmin powinien być nieodzownym elementem każdej analizy finansowej jednostki samorządu lokalnego prowadzonej zarówno przez władze samorządowe, jak również na szczeblu Regionalnych Izb Obrachunkowych. Na poziomie gminy jest to istotne z punktu widzenia racjonalnego zarządzania finansami samorządu gminnego oraz kreowania lokalnej polityki rozwoju, która uwzględniać powinna potrzebę wspierania przedsiębiorczych postaw mieszkańców oraz pozyskiwania zewnętrznych inwestorów. Z kolei monitorowanie poziomu kondycji finansowej gmin na szczeblu regionalnym (i krajowym) pozwala na zidentyfikowanie jednostek o niekorzystnej sytuacji finansowej, wymagających interwencji w myśl realizacji zasady pomocniczości. Tym bardziej że, ewentualne zaniechanie transferowania środków publicznych z budżetu państwa czy ograniczone wydatków inwestycyjnych na terenie obszarów wiejskich przekłada się na względnie niższy ich poziom rozwoju społeczno-gospodarczego i ostatecznie na obniżenie jakości życia mieszkańców.

Przepisy prawne obowiązujące w specjalizacjach oferty obiektów turystyki wiejskiej

Polska jest krajem bardzo zróżnicowanym zarówno pod względem kulturowym, jak i pod przyrodniczym. Właściwe wykorzystanie jej potencjału stwarza szanse na budowanie ciekawej, różnorodnej oferty turystycznej. Turyści interesują się rodzimymi atrakcjami, deklarując chęć poznawania historii, kultury i tradycji. Przedsiębiorcy działający w obszarze turystyki, obserwując zmieniające się trendy, podejmują działania zmierzające do udoskonalenia i wyróżnienia swojej oferty na tle innych, licząc na zwrócenie uwagi nowych grup odbiorców. Co mogą w tej sytuacji zaproponować obszary wiejskie?

Ten poradnik będzie ma być inspiracją do stałego rozwoju oraz poszukiwania pretekstów do tworzenia i komercjalizowania nowych usług związanych z turystyką wiejską. Znajdują się w nim przydatne informacje nt. prawnych obowiązków związanych z prowadzeniem działalności turystycznej na terenach wiejskich. Wydawnictwo jest dedykowane przede wszystkim właścicielom gospodarstw agroturystycznych, chcących rozwinąć podstawową formę działalności, ograniczoną w zakresie ulg prawnych, oraz osobom planującym rozpoczęcie działalności w sferze turystyki wiejskiej lub poszukującym sposobów na uatrakcyjnienie obecnej oferty swoich obiektów.

Konferencja „Dziedzictwo kulturowe polskiej wsi”

W publikacji zawarte zostały streszczenia wystąpień:

• Rejestrowanie, archiwizowanie i popularyzowanie niematerialnego dziedzictwa wsi w dobie nowych technologii – Atlas Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Wsi – Dr hab. Weronika Brzezińska, Wydział Historyczny, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM Poznań
• Problemy konserwacji i restauracji drewnianej architektury wiejskiej – Dr Maciej Prarat, Zakład Konserwatorstwa Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK, Toruń.
• Ochrona wiejskiego krajobrazu na przykładzie wybranych regionów – Dr Dawid Soszyński, Wydział Matematyki, Informatyki i Architektury Krajobrazu – Instytut Architektury Krajobrazu, KUL Lublin, Monika Michna Specjalista Służby Leśnej ds. Użytkowania Lasu, Nadleśnictwo Janów Lubelski.
• System nadawania certyfikatów dla wyrobów tradycyjnych, charakterystycznych dla danych regionów w aspekcie ochrony ich oryginalności i jakości – Jan Zwoliński, Wiceprezes Zarządu Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego
• Perspektywy rozwoju muzeów na wolnym powietrzu – Joanna Szewczykowska, Kierownik Działu Upowszechniania i Promocji, Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu
• Prezentacja zrealizowanych projektów przez Lokalne Grupy Działania – Jarosław Kuba, Prezes Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania „Krzemienny Krąg”, woj. świętokrzyskie
• Współpraca ze służbami konserwatorskimi w zakresie możliwości ochrony i zachowania dziedzictwa wsi – Dr hab. prof. nadzw. PśK Elżbieta Szot– Radziszewska, Zakład Historii Architektury, Urbanistyki i Ochrony Zabytków, Katedra Architektury i Urbanistyki, Wydział Budownictwa i Architektury, Politechnika Świętokrzyska
• Współdziałanie różnych podmiotów w sferze działania na rzecz zachowania zabytkowych kościołów, cmentarzy i miejsc kultu

Ziemia ginącym i podlegającym degradacji zasobem rolnictwa i obszarów wiejskich

Opracowanie ma na celu zwrócenie uwagi na to, że polityka przestrzenna na każdym szczeblu powinna uwzględniać nieodnawialność zasobu ziemi rolniczej i jej wielofunkcyjny charakter, a przy podejmowaniu decyzji o wyłączaniu z użytkowania gruntów rolnych czy leśnych zalecany jest daleko posunięty racjonalizm. Należy bezwzględnie starać się poszukiwać rozwiązań, nie tylko akceptowanych przez określonych interesariuszy, ale także zgodnych z ideą rozwoju zrównoważonego społecznie, gospodarczo i środowiskowo. Tym bardziej, że przy podejmowaniu decyzji o przeznaczaniu ziemi rolniczej, także tej o wysokich walorach, na cele nierolnicze, nie są należycie uwzględniane obecne i przewidywane potrzeby żywnościowe kraju, UE i naszego globu, a także potrzeby środowiskowe. Nie należy też zapominać o ochronie gleb uboższych klasy IV-VI, które również mają ważne znaczenie dla potencjału produkcyjnego rolnictwa i równowagi środowiskowej.

W publikacji udowadnia się, że gleba pełni kluczową rolę w działaniach mitygujących zmiany klimatu, ma ona zdolność wychwytywania dwutlenku węgla z atmosfery i związania go w postaci materii organicznej. Odpowiednie gospodarowanie glebą, stosowanie praktyk zwiększających w niej zawartość próchnicy, może pomóc w zredukowaniu emisji gazów cieplarnianych. Równocześnie uświadamia, że wyłączanie gruntów z użytkowania rolniczego nie tylko zmniejsza jej potencjał sekwestracyjny, ale powoduje przyspieszone uwalnianie CO2 do atmosfery, zaostrzając problemy związane ze zmianami klimatu.

Pszczelarstwo a zrównoważony rozwój obszarów wiejskich

Publikacja pt. Pszczelarstwo a zrównoważony rozwój obszarów wiejskich jest publikacją pokonferencyjną. Kierowana jest do środowiska pszczelarskiego oraz organizacji i firm branżowych, jak również wszystkich, którzy zainteresowani są tematyką pszczelarstwa. Wszystkie zawarte w niej informacje zostały poświęcone problemom pszczelarstwa i mogą służyć jako materiał dydaktyczny, poglądowy i poszerzający wiedzę z zakresu znaczenia pszczół dla środowiska.

Publikacja składa się z 72 stron i zawiera: wypowiedzi Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi- Krzysztofa Jurgiela, Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych – Andrzeja Romaniuka, Rektora Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie – prof. dr. hab. Wiesława Bielawskiego, Zarządu Fundacji Edukacji Ekonomicznej i Rozwoju Obszarów Wiejskich – Joanny Pawłowskiej-Tyszko. Zawiera również  Krótką informację na temat działań ARiMR skierowanych do pszczelarzy oraz podsumowanie III Ogólnopolskiej konferencji pt. Szanse i wyzwania pszczelarstwa w Polsce  nt. Przyszłości Pszczelarstwa. W publikacji znalazł się również opis dorobku dydaktycznego śp. prof. dr. hab. Zygmunta Jasińskiego, współtwórcę konferencji. Informacje dot. Kapituły konkursowej, finalistów i laureatów IV edycji konkursu Pszczelarz Roku.

Artykuły o tematyce pszczelarskiej tj.:

• Pszczelarstwo a rolnictwo - czy można pogodzić środowiska, korzyści ze współpracy - dr hab. Zbigniew Kołtowski, Zakład Pszczelnictwa w Puławach
• Ekologia zapylania a bioróżnorodność - dr hab. Bożena Denisow, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
• Wsparcie sektora pszczelarskiego w Polsce w kontekście zrównoważonego rozwoju - dr Sławomir Jarka, Marzena Trajer.

Publikacja została wydana przez FEEiROW pod numerem ISBN 978-83-944819-4-0. Nakład publikacji 350 szt.