Założenie Zagrody Edukacyjnej Warmińska Pszczoła jako sposób na dywersyfikację dochodu i uniknięcie sezonowości, a także odpowiedź na edukacyjną potrzebę społeczną

KONTEKST I CELE PROJEKTU

Dziś Zagroda Edukacyjna Warmińska Pszczoła to rodzinne, wielofunkcyjne gospodarstwo pszczelarsko - turystyczno - edukacyjne. Jest tam prowadzona niemal 300 ulowa pasieka. Właściciele zajmują się hodowlą pszczół, a przy okazji pozyskują efekty ich pracy – produkty pszczele. W Zagrodzie edukacyjnej znajdują się dwa całoroczne domki turystyczne do dyspozycji gości. Oferowane są tam warsztaty przyrodniczo-pszczelarskie. To unikatowe połączenie usług, które wyróżnia Zagrodę Edukacyjną Warmińska Pszczoła.

Pani Katarzyna Maziec, właścicielka przedsięwzięcia, tak pisze o rozpoczęciu swojej działalności:

„Początek naszego drugiego, po korporacyjnego życia i związek z wsią rozpoczął się w 2009 roku, kiedy kupiliśmy łąkę we wsi Purda, bez jakiejkolwiek zabudowy, ani tym bardziej warunków zabudowy. Już 2012 wprowadziliśmy się do nowo wybudowanego domu - spełniliśmy nasze marzenie - porzucić miasto i zacząć żyć. Jednak jako mieszczuchy i byłe korpoludki nie byliśmy przygotowani na wieś. Okazało się, że tu też są rachunki do opłacenia, że trzeba zarabiać, że mieć pomysł na siebie, by się utrzymać. Samo marzenie nie wystarczy. Szukaliśmy natchnienia, pomysłu. Jednocześnie poznawaliśmy naszą okolicę, jej historię i dziedzictwo. Podczas jednego ze spacerów natknęliśmy się na tablicę informującą, że wieś Purda w XIV wieku założyli bartnicy, czyli prekursorzy współczesnych pszczelarzy. I to był moment odkrycia naszego powołania”.

Chronologia podjętych działań:

- 2016 budowa i wyposażenie pracowni pszczelarskiej.

- 2016 rejestracja pasieki u Powiatowego Lekarza Weterynarii i zakup 5 rodzin pszczelich - założenie „Pasieka Warmińska Pszczoła”.

- 2018 budowa 1 całorocznego domku turystycznego – środki pozyskane z LGD Południowa Warmia w zakresie podejmowania działalności gospodarczej w ramach poddziałania 19.2 „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014- 2020 - złożenie firmy „Zagroda Warmińska Pszczoła”.

- 2019 budowa drugiego całorocznego domku turystycznego z własnych środków.

Z czasem okazało się, że działalność turystyczna oraz pszczelarska wykazuje ogromną sezonowość - cała aktywność zawodowa skupia się w miesiącach letnich, tj. maj - wrzesień. Natomiast miesiące jesiennozimowe są nieaktywne zawodowo i jest to trudny okres do przetrwania finansowego, utrzymania rodziny czy chociażby rozwijania firmy.

Omawiana działalność pszczelarska jest zależna od czynników zewnętrznych, na które pszczelarz nie ma wpływu. Susza, za wysoka lub za niska temperatura, ulewne deszcze, znacząco obniżają wydajność zbiorów miodów czy pyłku, bezpośrednio wpływając na rentowność przedsięwzięcia. A działalność agroturystyczna nie należy do kierunku pierwszego wyboru, gdyż Warmia jest mało znana - to nie morze, góry czy choćby popularniejsze Mazury. Analiza rynku w kraju oraz obserwowanie pomysłów z Europy Zachodniej pokazało, że jednym z najsilniej rozwijających się trendów na wsi jest edukacja przez praktykę w duchu eko. Np. we Francji działa 740 gospodarstw edukacyjnych skupionych w sieci „Benvenue a la Ferme”, w Szwajcarii funkcjonuje ogólnonarodowa inicjatywa „Schule auf dem Bauernhof Schuß” – „Szkoła w zarodzie chłopskiej”, która angażuje ponad 300 gospodarstw rolnych. W ostatnich latach na świecie rośnie liczba podejmowanych podróży turystycznych. Równocześnie wzrasta liczba zwolenników wypoczynku czynnego, w tym turystyki poznawczej. Wraz z tendencjami w turystyce i obserwowanym wzrostem znaczenia kapitału ludzkiego w gospodarce, zaczyna kształtować się kolejna nowa funkcja wsi i gospodarstwa wiejskiego – funkcja edukacyjna. Przestrzeń wiejska staje się miejscem prowadzenia twórczej gospodarki opartej na wiedzy, w której szczególnego znaczenia nabierają możliwości uczenia się, poznawania i komunikowania oraz przeżycia, wrażenia i emocje. Wywiad wśród zaprzyjaźnionych Zagród Edukacyjnych połączony ze staranną analizą struktury ich przychodów potwierdził, że możliwości realizacji zajęć dydaktycznych na przestrzeni całego roku niweluje zagrożenia wynikające z sezonowości w turystyce i pasiece, stabilizują dochód, zmniejszają ryzyko czasowych spadków obrotów w wyniku nieprzewidzianych czynników zewnętrznych (covid, warunki pogodowe, kryzys gospodarczy) lub wewnętrznych. Na podstawie analizy rynku i trendów, a także swoich mocnych stron właściciele Warmińskiej Pszczoły postanowili zmienić model gospodarowania i dołożyć do działalności 3 filar, polegający na edukacji.

Postanowili:

- założyć zagrodę edukacyjną,

- przystąpić do Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych,

- dostosować infrastrukturę - zbudować pracownię szkoleniowo-warsztatową,

- podnieść wiedzę z zakresu edukacji.

Celem końcowym przedsięwzięcia było stworzenie „Zagrody Edukacyjnej Warmińska Pszczoła” - trwale rentownego, stabilnego marżowo, odpornego na ryzyka sezonowości oraz kryzysy przedsiębiorstwa opierającego się na agroturystyce, pszczelarstwie i edukacji, dającego stabilne zatrudnienie Podmiotowi i jego rodzinie.

ZREALIZOWANE DZIAŁANIA

Utworzenie Zagrody Edukacyjnej można podzielić na kilka etapów:
- czerwiec 2020 r. - certyfikacja i aneks do Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych. Od tego momentu „Zagroda Edukacyjna Warmińska Pszczoła” prowadzi warsztaty pszczelarskie i ekologiczne pod wspólną marką Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych. Zajęcia skierowane są do grup przedszkolnych, szkolnych oraz dorosłych.
- czerwiec 2020 r. - budowa domku inhalacyjnego do apiterapii, jako uzupełnienie oferty edukacyjnej. W domku Goście leżąc oddychają ulowym powietrzem - chłoną dźwięki pszczół, zapach miodu i pyłku czy wosku.
- wrzesień 2020 r. - złożenie wniosku do LGD Południowa Warmia:
Katarzyna - w zakresie podejmowania działalności gospodarczej w ramach poddziałania 19.2 „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 - budowa pracowni warsztatowej
Andrzej - w zakresie rozwijania działalności gospodarczej w ramach poddziałania 19.2 „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 - budowa pracowni edukacyjnej
- maj 2021 r. podpisanie umowy dotacyjnej:
Katarzyna - otrzymała 60 tys. dotacji na założenie działalności gospodarczej, a Andrzej - 105 tys. dotacji na rozwój działalności gospodarczej.
- maj - wrzesień 2021 r. budowa pracowni warsztatowej oraz edukacyjnej.
- październik 2021 r. - przyjęcie pierwszych grup na warsztaty pszczelarskie odbywające się w nowopowstałej pracowni.
- grudzień 2021 r. rozliczenie drugiej transzy środków (Katarzyna).
- grudzień 2021 r. - zwrot dotacji na rozwój działalności i wypowiedzenie umowy przez Andrzeja.
Decyzja związana była z obowiązkiem zatrudnienia i utrzymania pracownika przez okres 3 lat. Niestety, problem ze znalezieniem i zatrudnieniem oraz ciągle zmieniające się koszty zatrudnienia spowodowały, że zwrócono środki i wypowiedziano umowę na rozwój działalności. Pracownia edukacyjna została zbudowana i wyposażona z własnych środków.
W trakcie realizacji projektu, jednocześnie realizowane były i wprowadzane miękkie działania, tj. panele warsztatowe:
- 2020 roku uruchomiono „Warsztaty Pszczelarskie dla Początkujących Pszczelarzy”. Stworzenie usługi oraz przygotowanie programu wynikało z potrzeby rynku młodych pszczelarzy. Oferowany rodzaj warsztatów, sfokusowany na edukację teoretyczną i praktyczną pszczelarzy, jest towarem deficytowym na rynku. Zajęcia teoretycznie przygotowują pszczelarzy do praktyki, ale budują również wzajemnie się wspierającą społeczność. Tak przygotowani uczestnicy zakładają pasieki bądź je z sukcesem rozwijają, czyniąc je: rentowną pasją, znacznym uzupełnieniem budżetu domowego lub jedynym i głównym źródłem utrzymania.
Weekendowe warsztaty poza sezonem letnim umożliwiają zakwaterowanie uczestników w domkach, dzięki czemu również w tej gałęzi działalności zmniejszono sezonowość. Podczas zajęć serwowane są dania z cateringu sąsiedniego pensjonatu oraz z produktów rolnych od lokalnych producentów. W dni robocze Zagroda zaczęła przyjmować grupy przedszkolne i szkolne na warsztaty pszczelarskie i ekologiczno-przyrodnicze. Do oferty wprowadzono zajęcia warsztatowe:
- „Pszczelarstwo na Warmii kiedyś i dziś. Kim byli bartnicy?”
- „Zawód – Pszczelarz.” Program przybliżający dzieciom tajniki zawodu.
- „Od kwiatka do słoika – długa droga miodu.” Program z degustacją miodów i innych produktów pszczelich
- „Zostań pszczelim bohaterem.” Program wyjaśniający jak pomagać pszczołom i innym zapylaczom.
- Budowa hotelu dla owadów.
- Zajęcia ekologiczno-pszczelarskie - program wyjaśniający jakie znaczenie dla środowiska ma pszczoła, jak dbać o środowisko i jak nadawać zużytym przedmiotom drugie życie - wykonanie pracy plastycznej oraz osadzenie jej w starej oczyszczonej ramce pszczelej, wykonanie domku dla zapylaczy z odpadów, tj. butelka pet, puszka.
- Zajęcia kulinarne - miód w kuchni. Wspólne przygotowanie dżemu z jabłek zebranych z sadu i osłodzonych miodem, naleśniki z miodem czy letnia zupa chłodnik z ogórkami, cukinią i miodem.
Zajęcia praktyczne:
- samodzielne zrobienie (zbicie, zadrutowanie) domków dla dzikich zapylaczy,
- malowanie toreb bawełnianych naturalnymi barwnikami pozyskanymi z kwiatów, zielonych roślin czy przypraw,
- robienie świec z wosku pszczelego.
Zagroda oprócz warsztatów oferuje uczestnikom:
- spotkanie z zaprzyjaźnionym rolnikiem, mające na celu wyjaśnienie dzieciom korzyści obu stron – skąd się bierze jedzenie?
- ognisko z kiełbaskami
- piknik na trawce
Znaczącą grupą korzystającą z warsztatów są dorośli zorganizowani w grupach formalnych:
- Pracownicy na wyjazdach integracyjnych,
- Koła Pszczelarzy z terenu całej Polski,
- Koła Gospodyń Wiejskich z województwa warmińsko-mazurskiego.

OSIĄGNIĘTE REZULTATY I WNIOSKI

Okazało się, że wprowadzenie do Zagrody Warmińska Pszczoła oferty edukacyjnej oraz zmiana modelu gospodarowania w pasiece przyniosła założone i przewidywane efekty, jednak zaskakujące w skali, czasie i jakości. Działalność założono i przejęto 200-pniową pasiekę w maju 2021. Do jesieni trwał proces budowy pracowni, wdrażanie scenariuszy edukacyjnych. Rok 2022 był rokiem testowym, a jednak przychód z nowo założonej działalności wyniósł 48175,18 zł. W roku 2022 diametralnie zredukowano ilość odpadów. To, co było wcześniej niepotrzebne znalazło drugie życie w pasiece (stojaki i ławki z palet), w zagrodzie edukacyjnej (ramki, skrzyneczki, pojemniki) czy sąsiednich gospodarstwach (wiadra), a także jako materiał wykorzystywany do pakowania i zabezpieczania miodów do wysyłki (folia, kartony). Tym samym dokonano radykalnych oszczędności. W sierpniu 2022 rozpoczęto akcję informacyjną wśród klientów Warmińskiej Pszczoły kupujących miód o możliwości zwrotu słoików - za każdy zwrócony słoik z etykietą tej Zagrody edukacyjnej klient otrzymuje rabat 1zł na zakup kolejnych miodów. Odzyskane słoiki wykorzystuje się podczas warsztatów kulinarnych (konfitury i kiszonki z miodem w roli głównej) oraz rękodzielniczych. Pierwsze półrocze 2023 zamknięto przychodem 49344,62 zł (na dzień 30-06-2023), tj. wyższym niż cały 2022 rok. Oznacza to, że firma rozwija się w dobrym kierunku. Wszystko w połączeniu, zmiana gospodarowania w pasiece, nadawanie drugiego życia śmieciom i wykorzystanie ich podczas warsztatów bezpośrednio wpływa na zwiększenie świadomości gości oraz zmianę ich postaw konsumenckich. Młode pokolenie uczy to poszanowania środowiska, świadomego podejścia do opadów i możliwości ich ponownego wykorzystania, znaczenia owadów zapylających dla komfortu życia ludzi. A dorośli są edukowani w zakresie wysokiej jakości żywności, pochodzącej od lokalnych producentów. Można ją kupić na targu „Dobre bo nasze warmińsko-mazurskie”, gdzie razem z innymi lokalnymi producentami Zagroda Edukacyjna Warmińska Pszczoła sprzedaje swoje produkty - w myśl zasady z pola na stół, możliwie skracając łańcuch dostaw.

Wprowadzony model gospodarowania jest najprostszym przykładem dywersyfikacji dochodów w małych rodzinnych gospodarstwach rolnych. To przykład w mikroskali. Bardzo dobrze pokazuje, jak rozszerzając działalność o warsztaty, można promować swoje produkty pochodzące z produkcji rolnej, edukować społeczeństwo w zakresie ekologii, pszczelarstwa i żywności wysokiej jakości.

Natomiast zdywersyfikowane dochody w firmie uodparniają gospodarstwo na nadchodzące kryzysy. Zapewniają stabilizację finansową oraz możliwość elastycznego zarządzania i przerzucania aktywności zawodowej, np. w sytuacji złej pogody i braku miodu, na działalność turystyczną czy edukacyjną, co pozwoli utrzymać firmę w stabilności finansowej i przetrwać kolejne trudne momenty. Wypracowany model, tj. połączenie gospodarstwa rolnego, ekologii oraz edukacji jest najprostszym i najszybszym modelem do zaimplementowania w małych gospodarstwach rolnych. To rozwiązanie innowacyjne, otwierające gospodarstwo na inne sposoby zarobkowania niż tylko produkcja rolna, otwarcie go na odwiedzających gości.

Włączenie edukacji i czynników ekologicznych jako sposobu zarobkowania na wsi wymaga często jedynie zmiany sposobu myślenia o zasobach, którymi dysponują rolnicy, a także pomysłu w jaki atrakcyjny sposób je zaprezentować.

Beneficjent

Katarzyna Maziec / Zagroda Edukacyjna Warmińska Pszczoła

Purda 124a, 11-030 Purda

Tel: 660537999

WWW: https://www.mazuryagroturystyka.com.pl/

E-mail: katarzyna.maziec@wp.pl

Program operacyjny

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020

Termin i miejsce realizacji

Termin realizacji projektu: 11.2023 - 11.2023

Koszt projektu

Całkowity koszt projektu: 270.000,00

w tym środki z UE: 60.000,00

z budżetu państwa: 0,00

z budżetu samorządów: 0,00

środki prywatne: 210.000,00

inne: 0,00

GALERIA