WPR 2023-2027
Nowa Wspólna Polityka Rolna (WPR) będzie opierać się na dziesięciu kluczowych celach. Dotyczą one spraw społecznych, środowiskowych i gospodarczych i będą stanowić podstawę opracowywania przez kraje UE Planów strategicznych WPR.
31 sierpnia 2022 roku, Komisja Europejska zatwierdziła przygotowany przez Polskę
Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027
Nowa WPR zakłada bardziej wydajny i skuteczny sposób działania. Państwa UE będą wdrażać krajowe plany strategiczne WPR, łącząc finansowanie z tytułu wsparcia dochodu, rozwoju obszarów wiejskich i środków rynkowych. Opracowując swoje plany strategiczne, każde państwo członkowskie dokonało wyboru spośród szerokiego zakresu interwencji na szczeblu UE, dostosowując je i ukierunkowując w taki sposób, aby odpowiadały one szczególnym potrzebom i warunkom lokalnym. Komisja ocenia, czy każdy plan przyczynia się do realizacji wspomnianych wcześniej, dziesięciu kluczowych celów WPR. W ten sposób plany te będą zgodne z prawodawstwem UE i powinny przyczyniać się do realizacji celów UE w zakresie klimatu i środowiska, w tym w zakresie dobrostanu zwierząt, określonych w opracowanej przez Komisję strategii „od pola do stołu” i strategii na rzecz bioróżnorodności.
10 kluczowych celów WPR
- zapewnienie godziwych dochodów rolnikom,
- zwiększenie konkurencyjności,
- poprawa pozycji rolników w łańcuchach żywnościowych,
- przeciwdziałanie zmianom klimatu,
- ochrona środowiska,
- zachowanie krajobrazów i różnorodności biologicznej,
- wspieranie zmiany pokoleniowej,
- tętniące życiem obszary wiejskie,
- ochrona jakości żywności i zdrowia,
- wspieranie wiedzy i innowacji.
Komisja Europejska przygotowała serię notatek, które mają wyjaśniać, na czym polega każdy z dziesięciu celów. Podsumowano w nich główne fakty dotyczące każdego z nich, wraz z jego znaczeniem politycznym.
Zapewnienie rolnikom godziwych dochodów
W 2017 r. rolnicy zarabiali przeciętnie prawie połowę kwoty, którą można było zarobić
w innych zawodach – to wzrost z jednej trzeciej dziesięć lat temu.
Główny cel: wspieranie godziwych dochodów gospodarstw i odporności sektora rolnictwa w całej UE w celu zwiększenia długoterminowego bezpieczeństwa żywnościowego oraz różnorodności w rolnictwie, a także zapewnienia zrównoważoności ekonomicznej produkcji rolnej (więcej tutaj).
Zwiększenie konkurencyjności
Presja na bazę zasobów rolnych w UE rośnie ze względu na rosnący popyt na żywność i popyt przemysłowy,
co z kolei wynika ze zmian demograficznych i zmian w dochodach ludności.
Główny cel: zwiększenie zorientowania na rynek i konkurencyjności gospodarstw, zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i długoterminowej, w tym większe ukierunkowanie na badania naukowe, technologię i cyfryzację (więcej tutaj).
Poprawa pozycji rolników w łańcuchu wartości
Rolnictwo charakteryzuje się stałym i niskim udziałem w wartości dodanej łańcucha wartości
w związku z wysokimi kosztami nakładów, wahaniami w produkcji i włączeniem nowych usług.
Główny cel: poprawa pozycji rolników w łańcuchu wartości, przez wzmocnienie pozycji rolników za pomocą między innymi takich środków jak zacieśnienie współpracy między rolnikami, zwiększenie przejrzystości rynku i zapewnienie skutecznych mechanizmów zwalczania nieuczciwych praktyk handlowych (więcej tutaj).
Przyczynianie się do łagodzenia zmiany klimatu
Rolnictwo w UE ma odegrać ważną rolę w realizacji zobowiązań porozumienia paryskiego i strategii UE
dotyczących zrównoważonego rozwoju i biogospodarki — ma pomóc w ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych.
Główny cel: przyczynianie się do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej, w tym poprzez ograniczanie emisji gazów cieplarnianych i zwiększanie sekwestracji dwutlenku węgla, a także promowanie zrównoważonej energii (więcej tutaj).
Efektywne gospodarowanie zasobami naturalnymi
Gleby rolne w UE zawierają ekwiwalent 51 mld ton dwutlenku węgla,
czyli znacznie więcej niż gazy cieplarniane emitowane co rok do atmosfery przez kraje UE.
Główny cel: wspieranie zrównoważonego rozwoju i wydajnego gospodarowania zasobami naturalnymi, takimi jak woda, gleba i powietrze, w tym poprzez ograniczanie uzależnienia od środków chemicznych (więcej tutaj).
Zatrzymanie i odwrócenie procesu utraty różnorodności biologicznej
Działalność rolnicza zależy w dużym stopniu od różnorodności biologicznej,
a równocześnie odgrywa ona ważną rolę w ochronie siedlisk i gatunków zależnych od gruntów rolnych.
Główny cel: przyczynianie się do powstrzymania i odwrócenia procesu utraty różnorodności biologicznej, wzmacnianie usług ekosystemowych oraz ochrona siedlisk i krajobrazu (więcej tutaj).
Zmiana pokoleniowa
W dobrze prosperującym sektorze rolnym niezbędni są wykwalifikowani i innowacyjni młodzi rolnicy,
którzy zareagują na potrzeby społeczne – od wysokiej jakości żywności po środowiskowe dobra publiczne.
Główny cel: przyciąganie i wspieranie młodych rolników i nowych rolników oraz ułatwianie rozwoju zrównoważonej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich (więcej tutaj).
Zatrudnienie, wzrost gospodarczy i równość na obszarach wiejskich
WPR odgrywa ważną rolę w łagodzeniu niektórych problemów związanych z bezrobociem i ubóstwem na obszarach wiejskich.
Niedawne badanie Banku Światowego wykazało jego pozytywną rolę w ograniczaniu ubóstwa.
Główny cel: promowanie zatrudnienia, wzrostu gospodarczego, równouprawnienia płci, w tym udziału kobiet w rolnictwie, włączenia społecznego i rozwoju lokalnego na obszarach wiejskich, a także biogospodarki o obiegu zamkniętym i zrównoważonego leśnictwa (więcej tutaj).
Reagowanie na potrzeby społeczne dotyczące żywności i zdrowia
Łączna sprzedaż weterynaryjnych leków przeciwdrobnoustrojowych w 25 krajach europejskich
spadła w latach 2011–2018 o ponad 35 procent.
Główny cel: poprawa reagowania rolnictwa UE na potrzeby społeczne dotyczące żywności i zdrowia, w tym w zakresie żywności wysokiej jakości, bezpiecznej, bogatej w składniki odżywcze i produkowanej w zrównoważony sposób, oraz w zakresie zmniejszenia marnowania żywności, zwiększenia dobrostanu zwierząt i zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (więcej tutaj).
Promowanie transferu wiedzy i innowacyjności
Wsparcie na rzecz doradztwa, szkoleń, wymiany wiedzy i innowacji
ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia inteligentnego i zrównoważonego rolnictwa, leśnictwa i rozwoju obszarów wiejskich.
Główny cel: modernizacja rolnictwa i obszarów wiejskich poprzez sprzyjanie rozwojowi wiedzy, innowacji i cyfryzacji oraz ich upowszechnianie, a także zachęcanie rolników do ich wykorzystywania – dzięki lepszemu dostępowi do badań, innowacji, wymiany wiedzy i odpowiednich szkoleń (więcej tutaj).
Polski Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027
Ściągnij tutaj!
Plan strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej 2023-2027 wspiera zrównoważony rozwój polskich gospodarstw, sektora przetwórstwa oraz poprawę warunków życia i pracy w małych miejscowościach wiejskich. Nowa WPR będzie wspierać zrównoważone metody gospodarowania — przyjazne klimatowi i środowisku, chroniące wodę, glebę i powietrze, oraz dbające o zachowanie bioróżnorodności. Sprzyjać będzie produkcji i wykorzystaniu zrównoważonej energii. Wzmacniana będzie różnorodność gospodarcza, w tym biogospodarka. Poprawa dynamiki rozwojowej zwiększy aktywności zawodową i społeczną mieszkańców terenów wiejskich i osób wykluczonych. W trakcie realizacji planu uwzględniana jest horyzontalna zasada równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz równości szans kobiet i mężczyzn. Upowszechniane i wdrażane będą rozwiązania naukowe i innowacyjne, w tym cyfrowe, usuwające bariery rozwojowe wsi i rolnictwa.
Charakterystyka rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce
W Polsce obszary wiejskie i tereny rolne zajmują odpowiednio 85% i 52% powierzchni kraju. Wieś zamieszkuje około 15 milionów ludzi - 38% ogółu ludności Polski. Łącznie identyfikowanych jest około 1,4 mln gospodarstw rolnych. Głównymi sektorami są sektory mleczarski, zbóż, trzody chlewnej, drobiu i ogrodnictwa. Rolnictwo w Polsce charakteryzuje się zróżnicowaniem produkcji i potencjałem ekonomicznym - duży udział gospodarstw o małej wielkości ekonomicznej. Występują istotne dysproporcje w dochodach. Poziom zorganizowania rolników jest niewystarczający. Obserwowane są niedobory wody, zanieczyszczenia wód powierzchniowych. Pomimo tendencji wzrostowych, wykorzystanie środków ochrony roślin utrzymuje się poniżej średniej UE. Na obszarach wiejskich nadal brak jest dostępu do nowoczesnej infrastruktury społecznej i technicznej. Widoczny jest postępujący proces starzenia ludności. Większość przedsiębiorstw związana jest z sektorami usług dla rolnictwa i leśnictwa, przetwórstwa i turystyki.
Wspieranie inteligentnego, konkurencyjnego, odpornego i zróżnicowanego sektora rolnictwa zapewniającego długoterminowe bezpieczeństwo żywnościowe
Zaprojektowano szereg instrumentów wspierających dochodowość i odporność, szczególnie mniejszych gospodarstw. Poza płatnościami bezpośrednimi realizowane będzie wsparcie inwestycyjne oraz wsparcie w zakresie instrumentów zarządzania ryzykiem i zapobiegania ASF. Wspierana będzie lepsza organizacja łańcuchów dostaw, rozwój małego przetwórstwa, uczestnictwo w krajowych i unijnych systemach jakości produkcji żywności. Uzupełniająco zainwestujemy w przetwórstwo i wprowadzanie produktów do obrotu. Planuje się dalszą poprawę struktury agrarnej. Komplementarnie wsparcie w zakresie organizacji łańcuchów dostaw, cyfryzacji i innowacji w rolnictwie może być realizowane w ramach innych programów krajowych i UE.
Wspieranie i wzmacnianie ochrony środowiska, w tym różnorodności biologicznej, oraz działań w dziedzinie klimatu oraz przyczynianie się do realizacji unijnych celów związanych ze środowiskiem i klimatem, w tym zobowiązań Unii wynikających z porozumienia paryskiego
Zaprojektowano interwencje zachęcające rolników do stosowania podwyższonych norm w produkcji rolniczej, przyjaznych środowisku metod produkcji, ograniczających emisje CO2, poprawiających jakość gleb, zwiększających retencję wody. Wspierane będą inwestycje do powtórnego obiegu wody i ograniczające zużycie energii w produkcji. Dążyć będziemy do zwiększenia lesistości, poprawy stanu lasów w Polsce oraz wzmocnienia ich bioróżnorodności. Uzupełniająco planowane są działania szkoleniowo - doradcze dla rolników a także edukacyjno-informacyjne dla konsumentów żywności i dla społeczności lokalnych. W ramach innych programów krajowych i UE zaplanowano wsparcie na rzecz ochrony środowiska i przeciwdziałania zmianom klimatu, w tym edukacyjne.
Umacnianie struktury społeczno-ekonomicznej obszarów wiejskich
Konkurencyjność obszarów wiejskich w Polsce jest uzależniona m.in. od poprawy stanu infrastruktury technicznej, poprawy dostępności do podstawowych usług oraz rozwoju przedsiębiorczości. W Planie będą realizowane interwencje zachęcające młode osoby do podejmowania działalności rolniczej orazwspierające tworzenie i rozwój działalności gospodarczej na obszarach wiejskich. Prowadzone będą również kampanie informacyjne zachęcające do udziału we wsparciu. W szczególności kanały dystrybucji informacji uwzględniać będą konieczność dotarcia do grup defaworyzowanych. Przy realizacji wsparcia zapewnione zostanie równouprawnienie kobiet i mężczyzn. Wdrażana będzie koncepcja smart villages, w tym rozwoju biogospodarki. Realizowane będą inwestycje w infrastrukturę techniczną mniejszej skali. Wsparcie będzie także dotyczyć produkcji zdrowej żywności, w tym ograniczenie użycia pestycydów, poprawy warunków w zakresie dobrostanu zwierząt i ograniczenia stosowania antybiotyków. Wsparcie ww. zakresie może być też realizowane w ramach innych programów krajowych i UE. Wzmocnienie struktur społeczno-ekonomicznych wsi będzie realizowane w ramach programów krajowych i UE.
Cel przekrojowy
Realizacja celów WPR wymaga zapewnienia sprawnego funkcjonowania systemu wiedzy i innowacji (AKIS). W ramach Planu planowane jest wsparcie działań szkoleniowych i doradczych dla rolników uwzględniających potrzeby zidentyfikowane w poszczególnych celach szczegółowych w zakresie prowadzenia działalności rolniczej i wykorzystania zasobów gospodarstwa. W ramach innych programów krajowych i UE, realizowane mogą być komplementarne działania szkoleniowe, jak również inwestycje z zakresu cyfryzacji, z uwzględnieniem platformy doradczej.
Sposób realizacji rekomendacji KE
Polska otrzymała 15 rekomendacji dotyczących sposobu rozwiązywania zidentyfikowanych problemów w ramach trzech głównych celów WPR oraz w celu przekrojowym. Zaproponowane w Planie instrumenty wsparcia odpowiadają oczekiwaniom Komisji. Wszystkie rekomendacje KE są adresowane poprzez Plan, narzędzia legislacyjne a także poprzez inne krajowe i UE programy m.in. Krajowy Plan Odbudowy i politykę spójności. Opisy sposobu realizacji rekomendacji znajdują się w załączniku nr 7.
Uzasadnienie budżetu
- Budżet Planu - 25,125 mld euro.
- I filar, po przesunięciu 30% z drugiego filaru 17 326 mln euro.
- Alokacja II filaru - 7 799 mln euro.
Przy opracowywaniu budżetu dla I filaru brano pod uwagę, że instrumentami poprawiającymi dochody rolników są płatności bezpośrednie, stąd podjęto decyzję o przesunięciu środków EFRROW do I filaru. Alokacja interwencji sektorowych obliczona została w oparciu o dotychczasowe doświadczenia z wdrażania programów sektorowych oraz na podstawie danych dotyczących cen rynkowych usług i dostaw. Kalkulacja budżetu II filaru dokonana została na podstawie analizy kosztów poszczególnych typów inwestycji, w tym kosztów inwestycji cyfrowych i środowiskowych.
Planowany budżet zapewnia realizację wyznaczonych dla WPR celów ogólnych i szczegółowego, przy zachowaniu ustalonych w przepisach UE wydatków na środowisko i klimat, wsparcie młodych rolników oraz realizację podejścia LEADER.
Równy dostęp do wsparcia
Zgodnie z zasadami UE dotyczącymi równego dostępu i nie dyskryminowania płci oraz mniejszości społecznych, wsparcie oferowane w Planie skierowane jest do wszystkich grup społecznych i zapewnia potencjalnym beneficjentom równy dostęp do pomocy. Przy czym ze względu na aktywność kobiet wprowadzono preferencje dla młodych rolniczek, podejmowania działalności przetwórczej, rozwoju małych gospodarstw i tworzenia i rozwoju działalności gospodarczej w ramach LEADER.