W dniach 1-2 grudnia 2021 roku w Halmstad w Szwecji, odbyła się konferencja ELARD Obchody 30-lecia LEADER-a. Podczas tej konferencji, 149 delegatów z 22 krajów europejskich, reprezentujących (około 2 tys.) lokalne grupy działania LEADER w Europie, sieci organizacji z obszarów wiejskich, instytucje zarządzające, Komitet Regionów i Komisję Europejską, spotkało się i omówiło długoterminową wizję dla obszarów wiejskich oraz przyszłość podejścia LEADER i Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność (RLKS). Poniższe wnioski zostały opracowane w trosce o przyszłość Europy.

Urzeczywistnianie rozwoju obszarów wiejskich

Długoterminowa wizja dla obszarów wiejskich

Z zadowoleniem przyjmujemy strategiczną i ustrukturyzowaną inicjatywę na rzecz silnych, skomunikowanych, odpornych i dobrze prosperujących obszarów wiejskich w całej Unii Europejskiej. ELARD, krajowe sieci LGD i same LGD-y, oczekują integracji i włączenia do dalszych działań na szczeblu europejskim, krajowym i regionalnym. Z niecierpliwością oczekujemy współpracy w ramach paktu na rzecz obszarów wiejskich, ale także w innych inicjatywach na różnych poziomach, w które powinni być zaangażowani interesariusze z obszarów wiejskich — ELARD, krajowe sieci LGD i same LGD, są jedynymi podmiotami wiejskimi o tak szerokim zasięgu organizacyjnym. Sugerujemy aby szczególnie w obecnym, pandemicznym czasie, zarówno Unia Europejska, jak i rządy państw członkowskich i regionów, zrewidowały swoje budżety i zapewniły wystarczające środki dla szybkiego urzeczywistnienia Długoterminowej wizji obszarów wiejskich. Popieramy zatem pomysł francuskiego Senatu, dołączenia do wizji programu na rzecz obszarów wiejskich z prawdziwego zdarzenia.
 

• Promowanie racjonalizacji zasobów na rzecz rozwoju obszarów wiejskich 
  
  Członkowie ELARD, nieraz są świadkami nieskuteczności funduszy dostępnych na obszarach wiejskich. W takich przypadkach widzimy, jak kilka instytucji, projektów i podmiotów, pracuje niespójnie przy dystrybucji zbyt małych środków. Promowanie współdziałania i optymalizacji funduszy pomiędzy organizacjami publicznymi, zapewnia wspólną pracę na rzecz długoterminowej wizji dla obszarów wiejskich. To współdziałanie, powinno stanowić przekrojowy priorytet strategiczny w strategiach krajowych i regionalnych. Niezbędne będzie zagwarantowanie stałego dialogu między ministerstwami, władzami regionalnymi, gminami i lokalnymi grupami działania oraz innymi podmiotami, w celu usprawnienia terytorialnego rozwoju obszarów wiejskich.
   
• Przejrzystość w zakresie gwarantowanych usług w ramach umowy społecznej
  
  Wzywamy nasze rządy i instytucje na różnych poziomach, aby zapewnili uwzględnianie nowoczesnych rozwiązań przy projektowaniu pakietów usług dla swoich obywateli. Ponadto proponujemy, aby rządy i instytucje uwzględniały kryteria inne niż opłacalność ekonomiczna przy podejmowaniu decyzji o dostępie do usług dla ich mieszkańców. Jako obywatele wiejskiej Europy chcemy zobaczyć, w jakim stopniu jesteśmy częścią umowy pomiędzy podatnikiem a rządem, która obejmuje również dostęp do usług. Jednym z rozwiązań, mogłoby być zdefiniowanie pakietu gwarantowanych podstawowych usług, na które każdy obywatel może liczyć. Innym rozwiązaniem może być opracowanie przejrzystego procesu decyzyjnego dotyczącego usług na wszystkich poziomach, uwzględniającego zrównoważony rozwój ekologiczny i społeczny. Jeśli obywatele będą świadomi tego, czego mogą oczekiwać od swojego rządu, istniejące już luki, wypełnią innowacyjne rozwiązania.
   
• Dobrobyt jako element atrakcyjności
  
  Obszary wiejskie są atrakcyjne, ale mieszkańcy muszą móc liczyć na podstawową opiekę społeczną. Wzywamy rządy krajowe i regionalne do odpowiedzialności za zapewnienie wszystkim obywatelom równych możliwości korzystania z systemu opieki społecznej. Mieszkańcy obszarów wiejskich również potrzebują podstawowego poziomu asekuracji, zapewnianego między innymi poprzez wsparcie osób w starszym wieku, wsparcie na utrzymanie dzieci i opiekę medyczną. Aby to zapewnić, nasze społeczeństwo potrzebuje szeregu usług i instytucji socjalnych, takich jak placówki opieki zdrowotnej, placówki edukacyjne, szkolenia zawodowe i przedszkola oraz organizacje wspierające osoby starsze, a także szpitale rozmieszczone w całej Europie, w tym na obszarach wiejskich.
   
• Decentralizacja
  
  W celu promowania decentralizacji wśród firm, których surowce pochodzą głównie ze środowiska wiejskiego, takich jak m.in. firmy rolno-spożywcze, energetyczne, budowlane czy tekstylne, uważamy, że kluczowe jest, aby sektor publiczny świecił przykładem w tej sferze. Dlatego też proponujemy, aby rządy krajowe i regionalne zaplanowały sposób, w jaki należy wdrożyć konkretną decentralizację instytucji i funkcji, polecając rozważenie tego również instytucjom Unii Europejskiej.
   
• Zmiana opowieści
  
  Obszary wiejskie są niezwykle zróżnicowane, a co za tym idzie — zapewniają bogactwo możliwości. Lokalne Strategie Rozwoju są najlepszym narzędziem do identyfikowania i formułowania zaleceń dotyczących ich zakresu. Wiele obszarów wiejskich posiada potencjał do wykorzystywania swego potencjału na polach:
   
  • Poprawy jakości życia i zdrowia
    Bliskość natury daje możliwość poprawy zdrowia fizycznego i psychicznego mieszkańców obszarów wiejskich.
     
  • Atrakcyjnych przestrzeni mieszkalnych
    Mieszkania w pobliżu pięknych terenów rekreacyjnych są atrakcyjne dla mieszkańców oraz dla ewentualnych przybyszów z miast lub innych obszarów wiejskich. Rozwiązania cyfrowe umożliwiają większej liczbie nowych mieszkańców /-ek pracę z dowolnego miejsca — mogą oni/one wybierać swoją przestrzeń życiową ze względu na atrakcyjność, a nie jedynie przez sąsiedztwo z miejscem pracy.
     
  • Odporności
    Mniejsze społeczności, w których ludzie się znają i wzajemnie sobie ufają, szybciej się dostosowują do nowych okoliczności — rzecz szczególnie potrzebna w czasach kryzysu. Przestrzeń dla drobnej, hobbystycznej hodowli jako uzupełnienie zaopatrzenia w żywność ze sklepów, podnosi odporność mieszkańców tego obszaru. Krótkie łańcuchy dostaw mogą jeszcze bardziej ją wzmocnić. W tym punkcie, istotny jest też wysoki poziom zdrowia psychicznego jednostek, kształtujący odporość ogółu.
     
  • Środowiska i klimatu
    Mieszkańcy mieszkający i pracujący bliżej natury i naszych zasobów naturalnych są bardziej skłonni do uświadomienia sobie znaczenia jej ochrony.

Wzywamy wszystkich zainteresowanych, w tym szczególnie tych na poziomie lokalnym na obszarach wiejskich, aby zaczęli głosić inną opowieść o mocnych stronach i możliwościach swojej okolicy. Obszary wiejskie potrzebują funkcjonalnych i przejrzystych ram usług i opieki ze strony władz lokalnych, regionalnych i krajowych, aby móc wykorzystać szanse stojące przed nimi.

• Zapewnienie praw młodzieży wiejskiej i nastolatków
  
  Prawa dzieci i młodzieży wiejskiej, a w szczególności te, o których mowa w art. 3, 12 i 31 Konwencji ONZ o prawach dziecka, są zagrożone ze względu na brak dostępności zajęć rekreacyjnych i miejsc spotkań dla młodzieży, w połączeniu z minimalnym lub całkowitym brakiem transportu publicznego. Dlatego należy skupić się na:
  • większym zaangażowaniu młodzieży wiejskiej w procesy decyzyjne na wszystkich poziomach,
  • elastycznych systemach transportowych dla młodzieży wiejskiej i młodzieży,
  • infrastrukturze cyfrowej dla młodzieży wiejskiej,
  • zwiększonym dostępie do edukacji młodzieży wiejskiej, skupiając się bardziej na umiejętnościach miękkich, uczeniu skoncentrowanym na uczniu i edukacji nieformalnej w celu osiągnięcia równego i powszechnego dostępu do wysokiej jakości nauki.
• Działania na rzecz zrównoważonego rozwoju
  
  Takich działań potrzeba od zaraz. Wszyscy obywatele muszą być zaangażowani w transformację w stronę zrównoważonego stylu życia, który powinien zaczynać się od samych obywateli. Wzywamy wszystkich interesariuszy, aby opierać się na zaangażowanych obywatelach i umieścić temat naszej wspólnej przyszłości na porządku obrad na wszystkich poziomach. Ramy zmian muszą jednak zostać opracowane przez polityków i instytucje nadrzędne. Żądamy działań przy konstruowaniu tych ram i czekamy na konsultacje w tym procesie. Wzywamy instytucje krajowe i europejskie do stworzenia wiarygodnych ram dla osiągnięcia globalnych celów zrównoważonego rozwoju.
   
• Spójność Europy
  
  Martwi nas, że głosy krytyczne podnoszą się wokół naszej Unii. Dlatego proponujemy, aby wszystkie polityki i środki wywodzące się z UE promowały również zdobycze Unii. Ponadto we wszystkich programach europejskich należy promować współpracę transnarodową i rzeczywistą wymianę pomiędzy obszarami wiejskimi. Instytucje na poziomach krajowym i regionalnym muszą wziąć odpowiedzialność za zbliżenie Europy do obywateli, a wszystkie zainteresowane strony muszą współpracować, aby tradycyjne media zaczęły relacjonować inwestycje, które podatnicy finansują za pośrednictwem UE.
   
• Wzmocnienie roli Lokalnych Grup Działania
  
  Każdy obszar wiejski jest inny i ma inne mocne strony i możliwości, które należy wykorzystać. LGD i ich lokalne strategie rozwoju, mają na celu wykorzystanie lokalnych uwarunkowań. LGD są ponadto jedynym instrumentem umożliwiającym globalną, europejską i krajową politykę zaspokojenia potrzeb społeczności lokalnych. Dlatego też, należy wzmocnić ten instrument wielopoziomowego sprawowania rządów. Wzywamy władze na wszystkich szczeblach, do stworzenia ram wsparcia LGD, o czym więcej poniżej.

Wykorzystanie możliwości podejścia LEADER / RLKS

• LGD jako partnerzy w politykach publicznych
  
  Po 30 latach chcemy podkreślić, że LGD pracują nad polityką TERYTORIALNĄ i nie sektorową. Nadszedł czas, aby uznać LGD za narzędzie zarządzania daleko wykraczające poza Wspólną Politykę Rolną. Rządy i instytucje na wszystkich szczeblach, zwłaszcza krajowym i regionalnym, powinny włączyć LGD do swojego programowania w sposób bardziej holistyczny. Byłoby to szczególnie istotne w takich tematach, jak zrównoważony rozwój, starzenie się społeczeństwa, systemy żywnościowe, gospodarka o obiegu zamkniętym, czy inteligentne wioski.
   
• Promowanie europejskiej społeczności LGD
  
  Współpraca transnarodowa jest ważniejsza niż kiedykolwiek, aby uczynić naszą Unię Europejską, unią nie tylko instytucji, lecz także ludzi. LGD w całej Europie już cieszą się z uczestnictwa w jednej europejskiej rodzinie, którą należy pielęgnować i rozwijać. Ważne jest, aby władze krajowe i regionalne zapewniły LGD funkcjonalne ramy, które umożliwią LGD uruchomienie projektów współpracy ponadnarodowej w dowolnym momencie cyklu programowania, w celu znalezienia partnerów ponadnarodowych w całej Europie. KSOW i ENRD powinny wspierać spotkania ‘na żywo’ pomiędzy LGD z różnych części Europy.
   
• LGD jako partnerzy w polityce publicznej
  
  Wzywamy LGD-y, sieci i władze do rozpoczęcia rozmów, promowania i prezentowania dobrych przykładów, które wykraczają daleko poza pojedyncze projekty. Wpływu Lokalnych Grup Działania nie można pokazać poprzez prezentację pojedynczych projektów. To wartość dodana LGD na ich obszarze geograficznym i wymaga oceny oraz prezentacji. Aktywizacja mieszkańców wsi biorących odpowiedzialność za rozwój swojego obszaru lokalnego, jest kluczem do wielopoziomowego sprawowania rządów.
   
• Młodzież z obszarów wiejskich
  
  LGD, sieci i władze muszą stworzyć przestrzeń dla młodzieży i zaangażować ją, a także włączyć ją do codziennej pracy. W tym celu konieczne jest umożliwienie przez władze określenie ram, w sferach takich jak m.in. umożliwienie projektów parasolowych dla młodzieży.
   
• Działania transformacyjne
  
  Tego typu działania w terenie, mają kluczowe znaczenie dla sprostania wyzwaniom związanym ze zmianami klimatycznymi i środowiskowymi, przed którymi obecnie stoimy. Wiele LGD już przyczynia się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju i jest gotowycg podjąć więcej działań. Rządy i instytucje na wszystkich szczeblach muszą pilnie włączyć LGD jako partnerów do tego ważnego zadania.
   
• Finansowanie silniejszej, skomunikowanej, odpornej i zamożnej Europy
  
  Nadal uważamy, że zabezpieczenie co najmniej 8% na RLKS w ramach unijnych funduszy EFRROW, EFRR, EFS i EFMR jest konieczne, aby LGD mogły wywierać realny wpływ — tak stwierdzamy od czasu deklaracji z Tartu w 2016 roku. Umożliwia to również miejskim LGD aktywnie kształcić naszą wspólną europejską przyszłość. Domagamy się, aby rozważono możliwość podziału przyszłych programów i projektów skierowanych do mieszkańców obszarów wiejskich na wszystkich szczeblach, za pośrednictwem LGD.
   
• Siedem zasad
  
  Warunkiem wartości dodanej LEADER-a, jest przestrzeganie przez wszystkie rządy krajowe i regionalne siedmiu zasad na wszystkich etapach: przygotowanie strategii, wdrażanie i ewaluacja. Chcemy położyć dodatkowy nacisk na „oddolność” przy tworzeniu LGD i ich strategii rozwoju lokalnego.
   
• Marka LEADER
  
  Proponujemy, aby cały system wsparcia współpracował z marką LEADER / RLKS. Po 30 latach pracy na rzecz partycypacyjnego rozwoju na obszarach wiejskich i poza nimi, LGD powinny być lepiej znane opinii publicznej. Zachowanie logotypu LEADER przez Unię Europejską jest dobrym pomysłem, ponieważ pokazuje, jak wiele lat i w ilu miejscach LEADER był do tej pory obecny na obszarach wiejskich Europy. LGD, sieci LEADER, krajowe sieci obszarów wiejskich i instytucje zarządzające muszą współpracować, aby to podejście było rozpoznawane. KSOW i IZ byłyby bardzo pomocne w prezentowaniu dobrych przykładów pracy LGD. W tej pracy należy konsultować się z LGD i sieciami LEADER.
   
• Uproszczenia
  
  Skomplikowana biurokracja towarzysząca LEADER-owi i RLKS szkodzi narracji zarówno o LGD, jak i Unii Europejskiej. Władze wszystkich szczebli, a zwłaszcza — rządy krajowe, muszą wziąć na siebie odpowiedzialność za uproszczenie wdrażania RLKS. Należy wprowadzić system administracyjny zaprojektowany specjalnie dla RLKS z uwzględnieniem opinii sieci LGD. Należy unikać wszelkiego nadmiernego uzupełniania wymagań na poziomie krajowym.
   
• Harmonogram
  
  Prosimy rządy Państw Członkowskich o rozpoczęcie konkretnego procesu upraszczania już teraz, aby wprowadzić go na długo przed rozpoczęciem kolejnego okresu programowania. W odniesieniu do LEADER-a 2023-2027 wzywamy władze wszystkich szczebli do zapewnienia pełnej operacyjności LGD do 1 stycznia 2023 roku. Oznacza to, że wszystkie lokalne strategie rozwoju powinny zostać zatwierdzone, a odpowiednie umowy z LGD podpisane, aby LGD mogły rozpocząć działalność 1 stycznia 2023 r.

Wnioski wynikające z dyskusji panelowych oraz debat zostały skonsultowane z uczestnikami konferencji oraz z wszystkimi 29 sieciami członkowskimi ELARD z całej Europy, w dniu 06-17 XII 2021 roku.

Dodatkowe informacje:

Marion Eckardt
Prezes ELARD
e-mail: marion.eckardt@elard.eu
www.elard.eu

Tekst powstał na podstawie oryginalnego tłumaczenia, dostępnego w pliku poniżej: