Zanieczyszczenie jest największą środowiskową przyczyną wielu chorób psychicznych i fizycznych oraz przedwczesnych zgonów. Narażone są szczególnie dzieci, osoby z pewnymi schorzeniami i osoby starsze. Dodatkowo, zanieczyszczenia są jednym z pięciu głównych zagrożeń dla zachowania bioróżnorodności. W odniesieniu do tego problemu, warto śledzić obecny stan prac służących jego rozwiązaniu. Jednym z nich jest plan działania „Zero Zanieczyszczeń”, uruchomiony przez Komisję Europejską.

8 Grudnia, KE opublikowała swoje pierwsze sprawozdanie dotyczące monitorowania i perspektyw w zakresie osiągnięcia zerowego zanieczyszczenia, wyznaczając ścieżki prowadzące do czystego powietrza, wody i gleby. Ze sprawozdania Komisji, wraz z oceną monitorowania, dokonaną przez Europejską Agencję Środowiska (EAŚ) wynika, że polityka UE przyczyniła się do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza oraz zanieczyszczenia pestycydami. Jednakże, w innych obszarach, takich jak szkodliwy hałas, zanieczyszczenie składników pokarmowych lub wytwarzanie odpadów komunalnych, nadal występują problemy. Wyniki pokazują, że jeśli Unia ma osiągnąć cele zerowego zanieczyszczenia do 2030 roku, na ogół konieczne są zdecydowane działania, polegające zarówno na przyjęciu nowych przepisów dotyczących zanieczyszczeń, jak i lepszym wdrażaniu już istniejących.

Postępy w kierunku realizacji celów 2030

Postępy w realizacji sześciu celów „zerowego zanieczyszczenia” są zróżnicowane. Zmniejsza się zanieczyszczenie pestycydami, środkami przeciwdrobnoustrojowymi i śmieciami morskimi. Niewielkie postępy poczyniono w zakresie zanieczyszczenia hałasem, substancjami odżywczymi i odpadami. Wysokie wskaźniki zgodności z unijnymi normami dotyczą też zanieczyszczeń wody pitnej i wody w kąpieliskach (odpowiednio >99% i >93%). W odniesieniu do roku 2030 możemy osiągnąć większość celów, jeśli podejmiemy dodatkowe wysiłki.

Jednakże, obecne poziomy zanieczyszczeń są nadal na zbyt wysokim poziomie: każdego roku ponad 10% przedwczesnych zgonów w UE jest nadal związanych z zanieczyszczeniem środowiska. Wynika to głównie z zanieczyszczenia powietrza, ale winne są temu też zanieczyszczenia hałasem i narażanie obywateli na działanie szkodliwych substancji chemicznych — te wskaźniki są prawdopodobnie niedoszacowane. Zanieczyszczenia szkodzą również różnorodności biologicznej. W tych danych, uwagę budzą znaczne różnice pomiędzy państwami członkowskimi — poziom przedwczesnych zgonów na północy wynosi około 5-6%, osiągając aż 12-14% na południu i wschodzie Europy.

Po raz kolejny, przedstawione dziś dowody pokazują nam, że korzyści z działania na rzecz czystego powietrza, wody i gleby są znacznie większe niż nakłady. Tego chcą również obywatele, gdyż ponad 80% z nich martwi się problemami zdrowotnymi i środowiskowymi spowodowanymi przez zanieczyszczenia — wiceprezes wykonawczy ds. europejskiego zielonego ładu, Frans Timmermans.

Do tej pory, Komisja zrealizowała lub osiągnęła postępy we wszystkich 33 zapowiedzianych działaniach w ramach planu działania „Zero Zanieczyszczeń” z 2021 roku. Jednak aby te działania przyniosły efekty, w sprawozdaniu Komisji wezwano do szybkiego uzgodnienia i przyjęcia wniosków ustawodawczych, służących ograniczeniu szkodliwych zanieczyszczeń oraz lepszemu wdrożeniu istniejących już wniosków na szczeblu lokalnym, krajowym i transgranicznym. W sprawozdaniu stwierdzono w szczególności, że jeżeli Unia wdroży wszystkie istotne środki zaproponowane przez Komisję, liczba przedwczesnych zgonów spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza spadłaby w 2030 roku nawet o 66% w porównaniu do danych z 2005 roku, a korzyści wynikające z zastosowania środków na rzecz czystego powietrza przewyższyłyby koszty zmian i doprowadziły do ogólnego wzrostu PKB. Sprawozdanie wskazuje również na znaczenie promowania inicjatyw na poziomie globalnym i wspieranie krajów trzecich w ich wysiłkach na rzecz ograniczania zanieczyszczeń.

Przedstawiamy dziś [8 grudnia — przyp. red.] przekonujące dowody na temat wyników ambitnych działań na rzecz ograniczenia zanieczyszczeń. Sprawozdania pokazują, że ambicje UE dotyczące ich zerowego poziomu są realistyczne i możliwe, jednak tylko wtedy, gdy przyspieszymy przyjmowanie wniosków legislacyjnych związanych z zanieczyszczeniami oraz przyspieszymy wdrażanie istniejących przepisów UE ich dotyczących. Mam również nadzieję, że dzisiejsze sprawozdania pomogą przekonać naszych światowych partnerów do uzgodnienia równie ambitnych celów w kontekście zbliżających się negocjacji COP15 w sprawie różnorodności biologicznej. — powiedział Virginijus Sinkevicius, Komisarz ds. środowiska, oceanów i rybołówstwa.

Dyrektor wykonawczy Europejskiej Agencji Środowiska Hans Bruyninckx dodał: — Pierwsze sprawozdanie z monitoringu zerowego EAŚ pokazuje, że Europa czyni postępy w ograniczaniu i zapobieganiu zanieczyszczeniom w kluczowych obszarach, takich jak powietrze, woda w kąpieliskach i woda pitna, a także stosuje mniej niebezpiecznych pestycydów. Aby jednak zrealizować naszą wizję na rok 2050, musimy osiągnąć postępy w ograniczaniu nadmiaru szkodliwych składników odżywczych w środowisku oraz wpływu hałasu i chemikaliów na zdrowie, a także wcześniej rozpoznawać pojawiające się problemy.

Ocena monitorowania EAŚ ukazuje zróżnicowany obraz postępów

W ograniczaniu wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie, osiągnięto znaczne postępy, od 2005 roku odnotowując 45% spadek liczby przedwczesnych zgonów. Jeśli dotychczasowa tendencja się utrzyma, UE będzie na dobrej drodze do osiągnięcia celu, jakim jest zmniejszenie tego wskaźnika do 55%.

Od 2005 roku powierzchnia gruntów dotkniętych negatywnymi skutkami zanieczyszczenia powietrza spadła o 12%. Jeśli dotychczasowa tendencja się utrzyma, UE nie osiągnie celu, którym jest 25% redukcja. 

Od czasu okresu bazowego 2012-2015 poczyniono niewielkie postępy w ograniczaniu strat składników pokarmowych. W odniesieniu o dotychczasowe, ograniczone postępy, UE nie jest na dobrej drodze do osiągnięcia celu redukcji strat o 50%.

Wykorzystywanie pestycydów spadło o 14% od okresu bazowego 2015-2017, przy czym wykorzystanie bardziej niebezpiecznych pestycydów spadło o 26%. W oparciu o ten trend, UE jest na dobrej drodze do osiągnięcia celu, jakim jest ograniczenie stosowania, niwelowanie zagrożenia związanego z pestycydami oraz stosowania niebezpiecznych pestycydów o 50%.

Sprzedaż weterynaryjnych środków przeciwdrobnoustrojowych, od 2018 roku spadła o 18%. Jeśli ten trend się utrzyma, UE będzie na dobrej drodze do osiągnięcia celu 50% redukcji.

W latach 2012-2017 nie odnotowano znaczącego zmniejszenia udziału osób dotkniętych hałasem komunikacyjnym. Przy braku przesłanek świadczących o tym, że od tego czasu poziomy hałasu znacznie się obniżyły, jest mało prawdopodobne, aby UE osiągnęła cel opierający się na zmniejszeniu odsetka osób chronicznie dotkniętych hałasem komunikacyjnym o 30%.

Wstępna analiza wskazuje, że ilość plastikowych śmieci w morzu spadła w ostatnich latach. Choć brzmi to zachęcająco, potrzebne są jednak spójne I kompleksowe dane dla całej UE, pozwalające ocenić postępy w realizacji celów, którymi są: zmniejszenie ilości plastikowych śmieci w morzu o 50% i zmniejszenie mikroplastiku uwalnianego do środowiska o 30%.

Całkowita produkcja odpadów rosła powoli w latach 2010-2018, osiągając gwałtowny spadek w roku 2020, w związku z pandemią. Wytwarzanie resztkowych odpadów komunalnych (odpadów, które nie są poddawane recyklingowi lub ponownemu wykorzystaniu) jest stabilne od 2016 roku. Jeśli ta produkcja nie zmniejszy się znacząco w nadchodzących latach, UE nie osiągnie celów znacznego zmniejszenia całkowitego wytwarzania odpadów oraz zmniejszenia ilości resztkowych odpadów komunalnych o 50%.

---

Sprawozdanie Komisji Europejskiej z 8 grudnia jest wsparte dogłębną analizą przeprowadzoną przez Europejską Agencję Środowiska w zakresie monitorowania, a w zakresie prognoz zawiera wkład Wspólnego Centrum Badawczego. W ramach planu działania „Zero zanieczyszczeń” Komisja uruchomiła dziewięć projektów przewodnich i 33 specjalne działania mające na celu zapobieganie zanieczyszczeniom i ich ograniczanie, w tym ostatnio pakiet „Zero zanieczyszczeń” na rzecz czystszego powietrza i wody.

Wszystkie raporty zostaną omówione na konferencji „Zero zanieczyszczeń”, właśnie dzisiaj się odbywającej: tutaj.

 

---

Źródło i przydatne linki: European Environment Agency [tłum. własne]