Partner KSOW: Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

Czas trwania projektu: 15.03.2019 – 31.10.2019

Budżet projektu: 84 964,82 zł

Odbiorcy projektu:

osoby bezpośrednio lub pośrednio zaangażowane w koordynację procesu scalania gruntów, w tym:

• pracownicy 16 urzędów marszałkowskich, zaangażowanych pośrednio w nadzór nad pracami scaleniowymi;
• pracownicy 13 biur geodezji i terenów rolnych, wykonujących w imieniu starostów prace scaleniowe;
• pracownicy 314 starostw powiatowych,  do których zadań ustawowych należy prowadzenie scaleń i realizacja zagospodarowania poscaleniowego;
• przedstawiciele 16 oddziałów regionalnych Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad;
• przedstawiciele 16 oddziałów terenowych Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa.

Działania i efekty projektu:

• analiza i ocena efektywności scaleń gruntów w Polsce zrealizowanych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013. Analizy i ocena prowadzone były przy użyciu innowacyjnych metod informatycznych, umożliwiających zarówno szybkie, jak i dokładne uzyskiwanie informacji o ekonomicznych efektach zrealizowanych prac scaleniowych. Dlaczego projekt był innowacyjny? Zastosowano unikalne, zaawansowane autorskie metody analityczne, by przeprowadzić badania na obszarze dziesięciu obiektów scaleniowych w sześciu województwach: dolnośląskim, lubelskim, małopolskim, mazowieckim, opolskim i śląskim. Dobór obiektów był tak przeprowadzony, aby możliwe było przeanalizowanie różnego typu układów przestrzennych wsi, reprezentatywnych dla wszystkich subregionów kraju. Dzięki ocenie ekonomicznej tych obiektów można było określić celowość realizacji tego typu zadań oraz ich opłacalność, w stosunku do kosztów ich realizacji.
• W ramach projektu powstały także cztery ekspertyzy:
  • Pierwsza ekspertyza była podstawą do analiz geodezyjno-informatycznych. Na bazie jej wyników opracowane zostały dwie kolejne ekspertyzy. Przetworzenie wspomnianych danych wiązało się z koniecznością rozwiązania szeregu problemów ze zróżnicowanymi formatami danych wejściowych w celu ich ujednolicenia. Dane reprezentujące stan przed scaleniem udostępniane były jednostkom realizującym scalenie przez odpowiednie powiatowe Ośrodki Dokumentami Geodezyjnej i Kartograficznej najczęściej w formacie SWDE, które w 2019 roku wydawane były najczęściej w formacie GML. Natomiast dane o projektach scalenia pozyskiwane z poszczególnych Wojewódzkich Biur Geodezji i Terenów Rolnych udostępniane były w formatach programów narzędziowych wykorzystywanych przez te jednostki, najczęściej MKSCAL (środowisko CAD zgodne z MicroStation) oraz SCALENIA opartego o oprogramowanie EWOPIS oraz EWMAPA. Dane z tych czterech wspomnianych typów danych musiały zostać doprowadzone do jednolitej, jawnej i tekstowej reprezentacji przed rozpoczęciem realizacji pozostałych ekspertyz.
  • Druga ekspertyza przedstawiała kompleksową analizę parametrów pól i działek. Można było ją przeprowadzić dzięki wynikom badań nad wpływem tych parametrów na produktywność działalności rolniczej, wykonywanych na obszarze Europy i Polski praktycznie od początku XX wieku aż do 2019 roku. Wynikiem tych badań było opracowanie szerokiej gamy wskaźników rozdrobnienia gruntów uwzględniających wielkość i kształt działek, ich przestrzenne rozmieszczenie w stosunku do lokalizacji centrum gospodarstw lub centrum całych jednostek osadniczych. Przy analizie wykorzystano najważniejsze wskaźniki stosowane w badaniach o zasięgu światowym, ujmujące: wielkość działek oraz ich liczbę w gospodarstwie (Simpson index oraz Januszewski index), kształt (weightedaverage plot shape index oraz average plot areał form factor) oraz przestrzenne rozmieszczenie na obszarze wsi (average distance of hectares index, grouping index oraz structural index). Wyniki te zostały odniesione do klasycznych, opracowanych w Polsce w XX wieku wskaźników rozdrobnienia (wskaźnik Moszczeńskiego) oraz do wskaźnika ujmującego zmniejszenie produktywności gruntów, wyrażonego w jednostkach zbożowych na ha użytków rolnych w gospodarstwie, będącego pochodną wyników długoletnich badań zrealizowanych w XX wieku w Szwajcarii, a dotyczącego wpływu parametrów rozłogu gospodarstw na koszty uprawowe. Dodatkowo pozyskane zostały dane, odnoszące się do zmian długości miedz oraz zamian w zakresie dostępności działek do dróg przed i po scaleniu.
  • Trzecia ekspertyza to analiza odległości pól od siedliska. Jak powstała? W procesie obliczeniowym zostały wykorzystane techniki pozwalające na precyzyjną identyfikację siedlisk gospodarstw w oparciu o możliwości oprogramowania MKSCAL oraz autorskie metody identyfikujące zbliżone do rzeczywistych odległości, obliczane z uwzględnieniem rzeczywistego kształtu sieci transportowej, wykorzystując algorytmy potrafiące rozpoznać najkrótsze ścieżki w strukturach grafu, do jakich została zamieniona lokalna sieć transportowa badanych obszarów.
  • Czwarta ekspertyza sporządzona została na podstawie wyników ekspertyz drugiej i trzeciej – dotyczyła oceny ekonomicznej efektów scaleń. Ocena ta, obejmująca kwestie produkcyjne i rynkowe dla obrębu, w którym przeprowadzono prace scaleniowe, była zagadnieniem wieloaspektowym i złożonym. Założono, że zmiany w obrębie będą obejmowały dużą liczbę działek rolnych i że konieczne będzie zestawienie działek i ich podstawowych cech przed scaleniem i po jego zakończeniu. Każda działka w obrębie opisana została cechami istotnymi dla kształtowania się walorów produkcyjnych oraz wartości rynkowej: powierzchni, kształtu, dostępu do drogi publicznej, rozłogu, odległości od siedliska (lub zwartej zabudowy wsi), jakości gruntu. W poszczególnych obrębach objętych scaleniami konieczna była analiza cen transakcyjnych i cech nieruchomości. Na tej podstawie opracowane zostały modele regresji wielorakiej, a w zależności od liczby zgromadzonych danych rynkowych wykorzystano również inne narzędzia Data Mining oferowane przez pakiet Statistica oraz modele drzew regresyjnych i modele sieci neuronowych.
• Na bazie powyższych ekspertyz powstała publikacja pt. „Efektywność ekonomiczna scaleń gruntów w Polsce” zawierająca syntetyczne wyniki analiz. W publikacji zawarte zostały informacje takie jak: charakterystyka badanych obiektów scaleniowych, dane wyjściowe i metodyki ich obróbki za pomocą autorskich innowacyjnych metod informatycznych, wyniki analiz powierzchni pól, parametrów kształtu i wydłużenia działek, długości miedz oraz działek bez dojazdu mierzone za pomocą autorskich innowacyjnych metod informatycznych, wyniki oceny ekonomicznej scaleń na podstawie danych opracowanych w ramach projktu za pomocą autorskich innowacyjnych metod informatycznych. Publikacja dostępna jest w bibliotece KSOW.
• Efektem badań w ramach projektu było także ogólnopolskie seminarium pn. „Efektywność ekonomiczna scaleń gruntów w Polsce”, które nie tylko było podsumowaniem całego projektu, ale także formą upowszechnienia wypracowanych wniosków. Na seminarium omówiono między innymi korzyści wynikające z realizacji prac scaleniowych dla rozwoju rolnictwa w Polsce, przedstawiono także rolę zagospodarowania poscaleniowego dla rozwoju obszarów wiejskich w Polsce, czy też inne korzyści dla podmiotów prywatnych, publicznych czy nawet dla walorów przyrodniczych i kulturowych. Na koniec spotkania oceniono efekty prac scaleniowych z punktu widzenia ekonomicznego, jak i również poruszono zagadnienia związane z celowością realizacji scaleń gruntów oraz ich opłacalność, w stosunku do kosztów realizacji.

---

Priorytet 2 PROW: Zwiększanie rentowności gospodarstw i konkurencyjności wszystkich rodzajów rolnictwa we wszystkich regionach oraz promowanie innowacyjnych technologii w gospodarstwach i zrównoważonej gospodarce leśnej

Cele KSOW

Cel 1: Zwiększenie udziału zainteresowanych stron we wdrażaniu inicjatyw na rzecz rozwoju obszarów wiejskich

Działanie 6 KSOW: Ułatwianie wymiany wiedzy pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w rozwoju obszarów wiejskich oraz wymiana i rozpowszechnianie rezultatów działań na rzecz tego rozwoju