Partner KSOW: Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Czas trwania projektu: 01.06.2020­–31.10.2021

Budżet projektu: 54 699,84 zł + wkład własny 6 350 zł

Odbiorcy projektu:

• władze lokalne gmin wiejskich i miejsko-wiejskich w Polsce (2170); jako podmioty, które kreują bezpośrednio rozwój lokalny i wytyczają jego kierunki z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju;
• 16 samorządów województw w zakresie zadań dot. polityki rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, samorząd wraz z Urzędem Marszałkowskim odpowiada za wytyczane kierunki rozwoju obszarów wiejskich, ze szczególnym uwzględnieniem zadań powierzonych z zakresu rozwoju infrastruktury technicznej, odnowy wsi, a także rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczności;
• pracownicy urzędów gmin odpowiedzialni za realizację zadań z zakresu rozwoju lokalnego na obszarach wiejskich, których umiejętności i kompetencje wpływają na poziom zdolności instytucjonalnej podmiotu, choćby w wymiarze umiejętności pozyskiwania i zarządzania środkami zewnętrznymi;
• organizacje pozarządowe działające na terenie obszarów wiejskich w Polsce, uczestniczące w procesie rozwoju obszarów wiejskich;
• mieszkańcy obszarów wiejskich w Polsce,  dla których przestrzeń wiejska jest miejscem życia i realizacji zadań rozwojowych, często się z nią utożsamiają, poprzez otwarte postawy władz lokalnych mogą być aktywnymi aktorami w procesie rozwoju.

Działania i efekty projektu:

• Przeprowadzenie badania obejmowało:
  • studium literatury przedmiotu z zakresu zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich;
  • konstrukcja zestawu cech diagnostycznych opisujących poszczególne komponenty (łady) zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich;
  • pomiar zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich dla lat 2012 i 2019 oraz przedstawienie zróżnicowania regionalnego i lokalnego badanego zjawiska; pomiar przeprowadzony dla trzech ładów tj. gospodarczego, społecznego i środowiskowego;
  • określenie relacji pomiędzy ładami w celu zobrazowania kierunku i siły powiązań występujących między nimi;
  • ukazanie zmian w zakresie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich Polski;
  • ocenę wpływu realizacji działań PROW 2014-2020 na poszczególne komponenty rozwoju zrównoważonego;
  • określenie relacji zależności między poziomem pozyskanych środków PROW 2014-2020, a poziomem rozwoju zrównoważonego;
  • przeprowadzenie 4 studiów przypadku (case study);
  • sformułowanie rekomendacji i wniosków dla realizacji polityki rozwoju obszarów wiejskich po 2021+.

Badaniami objęto 2172 gmin wiejskich i miejsko-wiejskich lub obszary wiejskie w ich granicach. Pomiar środków pozyskanych z PROW 2014-2020 zrealizowany został od początku okresu programowania do dnia 30.06.2020r. W badaniu uwzględniono środki pozyskane przez gminy i ich jednostki organizacyjne w ramach PROW 2014-2020 na realizację działań: Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich (M07) oraz Inicjatywy Leader (poddziałanie 19.2). Do badania włączonych zostało około 7000 projektów realizowanych przez jst. Każdy z projektów przypisany został do obszaru oddziaływania jednego z ładów, zgodnie z logiką interwencji, np. budowa lub modernizacja targowiska przypisana została do ładu gospodarczego, organizacja imprezy kulturalnej przypisana będzie do ładu społecznego itd.

Dobór gmin do studiów przypadku przeprowadzono dla każdego z ładów:

- ład gospodarczy – Łęka Opatowska,

- ład społeczny – Byczyna,

- ład środowiskowy – Łukta,

- Rutka-Tartak, jako gmina wyróżniająca się wysoką aktywnością władz lokalnych w pozyskiwaniu środków zewnętrznych z PROW 2014-2020.

• Wydanie monografii naukowej­­­­ pt. Ocena oddziaływania wybranych działań PROW 2014-2020 na zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Polski (analiza regionalna) II etap badań ­w wersji wydrukowanej (200 egzemplarzy) oraz w wersji elektronicznej. Publikacja jest dostępna w bibliotece KSOW. Książka zawiera 6 rozdziałów: zrównoważony rozwój obszarów wiejskich, Zróżnicowanie przestrzenne i pomiar zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, aktywność władz lokalnych w pozyskiwaniu środków PROW 2014-2020 oraz ocena ich wpływu na zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w podziale na Ład gospodarczy, Ład społeczny, Ład środowiskowy poprzez Ścieżki rozwoju wybranych gmin w kontekście zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich – studia przypadku po Wnioski i rekomendacje.    

• Wśród rekomendacji wskazano:

1.    W wymiarze sprawiedliwości terytorialnej należy przywrócić zainteresowanie komunikacją publiczną. Dostęp do komunikacji publicznej umożliwi włączenie mieszkańców obszarów peryferyjnych czy zagrożonych marginalizacją, do usług publicznych.

2.    Wsparcie dla rozwoju wielofunkcyjnego. Dalsze wzmacnianie dywersyfikacji źródeł dochodów rolniczych z jednoczesnym stworzeniem miejsc dla działalności pozarolniczej, co może wpłynąć na chęć powrotu młodych ludzi na obszary wiejskie po zakończeniu ścieżki edukacyjnej (na poziomie studiów wyższych).

3.    Szczególną troską należy otoczyć gminy, które ze względu na ograniczenia budżetowe nie mogą podejmować działań inwestycyjnych (dodatkowa ścieżka wsparcia merytorycznego jak i finansowego). Ścieżka poszukiwań rozwoju, czy wsparcia dla tych podmiotów powinna mieć charakter oddolny z dużym wsparciem merytorycznym, szczególna rola może przypaść w udziale ekspertom i badaczom z zakresu rozwoju obszarów wiejskich (rola mentora-coacha).

4.    W kontekście problemów demograficznych, wyzwaniem będzie zapewnienie dostępu do podstawowych usług społecznych z zakresu pomocy społecznej, ochrony zdrowia, czy z poziomu miasta dość prozaiczny element, do handlu czy usług.

5.    Organizacja usług dla seniorów (głównie), na terenach wykluczonych komunikacyjnie (marginalizowanych), gdzie mieszkańcy cieszą się samodzielnością życiową (mimo sędziwego wieku), powinno pozostać w obszarze troski samorządów lokalnych, przy udziale wsparcia zewnętrznego.

6.    Szczególna rola może lub wręcz powinna przypaść w udziale małym miastom ze względu na realizowane przez nie usługi (czy też kluczowym wsiom – w przypadku gmin wiejskich). Utrzymanie ich żywotności powinno być w dobrze pojmowanym interesie publicznym.

7.    Wzrost zainteresowania zamieszkaniem na wsi ze względu na lockdown. Sugerowany kierunek osadnictwa w literaturze (dyskusji naukowej), by były to małe miasta i wsie rozwojowe, możliwe jest wówczas planowanie rozwoju w dłuższej perspektywie dla zachowania żywotności obszarów wiejskich.

---

Priorytet 1 PROW: Wspieranie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich

Cele KSOW

Cel 3: Informowanie społeczeństwa i potencjalnych beneficjentów o polityce rozwoju obszarów wiejskich i wsparciu finansowym

Działanie 13 KSOW: Promocja zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich